Aka Gündüz

Yaşadıkları döneme, eğitimlerinin kazanımıyla, devşirilmemiş, sömürgeleşmemiş kimliklerinin arı duru bakışıyla tanıklık eden aydınlardan biri Aka Gündüz. Asıl adıyla Hüseyin Enes Avni, bu tanıklığı yazarak, sonraki kuşaklara durum özeti geçen, olumsuzluklar yeniden yeniden yaşanmasın diye uyarı niteliğinde yapıtlar bırakmayı görev edinen; yurdunun, yurttaşının değerlerini incitmeyen bir yazar.

Osmanlı’nın çöküş döneminden, Cumhuriyet’in ilk yıllarına denk gelen süreç, bir anlamda,  Aka Gündüz kuşağının zorunlu eğitim çağıdır. Ölüm dirim arasında geçen olaylar, yaşamsal tavırların belirmesinin de önünü açmıştır.  Olağanüstü koşullar, savrulan, yıkılan; erkinliklerini, egemenliklerini bir pula satanların safının tam karşısına itmiştir Aka Gündüz’ü. Yıkılışı gören, acısını duyumsayan, öfkesini kimliğine sarılarak dışa vuran; yenilgiyi tanımayan, töresiyle, tiniyle direnen bilinçli kuşağın içinde yer almıştır. Gerek bungun günlerin askeri çevresi içinde bulunması, gerekse kurtuluşu, bağımsızlığı önceleyen aydınların arasında olması yapıtlarının içeriğini etkilemiş, biçimlendirmiştir.

Her yapıtı dönemin kişilerini, olaylarını öyküleyen birer belge niteliğindedir. Düzenceli yaşamı, güçlü gözlem gücü, sağtöreli bakışıyla Aka Gündüz, kanıksanan ya da yok sayılan aksaklıkları tüzesizlikleri, konuşma diline yakın, içten sözlerle anlatır. Anlaşılır, yalın bir Türkçeyle yazdığı durumları, olayları, halkı temel alan yaklaşımla öyküler. Toplumun alt katmanlarında yaşanılanlara ışık tutar; görmezden gelinenlerin iç dünyalarını, yaşanılan zorlukları gerçekçi bir bakışla aktarır.

Mustafa Kemal Atatürk gibi Selanik’te doğan, Ömer Seyfettin’in Beyaz Lale öyküsünün geçtiği Serez’de çocukluğunu yaşayan Aka Gündüz, 1884-1958 yılları arasındaki ömrüne, değişik türlerde kırka yakın yapıt sığdırdı. Yazarın öz verimlerinin yanı sıra, yapıtlarından esinle yedinci törüte uyarlanmış, 1950 yılında gösterime giren “Allah Kerim”  adlı Yeşilçam kurmacasıyla 1950 yılında Eşref Kolçak; 1967 yılında Cüneyt Arkın oyunculuğuyla iki kez  izleyiciye sunulan “Bir Şoförün Gizli Defteri” öyküsünün uyarlaması var.

Aka Gündüz Yapıtları

Öyküleri

Türk Kalbi 1327
Türk’ün Kitabı, 1329
Kurbağacık 1335
Bu Toprağın Kızları 1927
Hayattan Hikâyeler 1928
Dikmen Yıldızı 1928
Odun Kokusu 1928
Tank-Tango 1928
İki Süngü Arasında 1929
Yaldız 1930
Çapkın Kız 1930
Aysel 1932
Ben Öldürmedim 1933
Onların Romanı 1933
Kokain 1933
Üvey Ana 1933
Üç Kızın Hikâyesi 1933
Aşkın Temizi 1937
Çapraz Delikanlı 1938
Zekeriya Sofrası 1938
Mezar Kazıcıları 1939
Giderayak 1939
Yayla Kızı 1940
Türk Duygusu 1941 (Kısa Yazı)
Bebek 1941
Bir Şoförün Gizli Defteri 1943
Sansaros 1945
Eğer Aşk 1946
Bir Kızın Masalı 1954

Koşukları

Bozgun 1334

Görmükleri

Muhterem Katil 1330
Yarım Türkler 1919
Beyaz Kahraman 1932
Yarım Osman 1933
Mavi Yıldırım 1933

Çocuk Betikleri

Gazi’nin Gizli Ordusu 1930
Demirelin Hikâyeleri 1930
Meçhul Asker 1930
Köy Muallimi 1932 (Oyun)
Yılmazların İkizleri 1932 (Oyun)

Yapıtlarının Alıntı Kaynağı: TDV İslam A., Aka Gündüz, Özdek Yazarı Sema Uğurcan