Türk yazınına, değişik türlerde yazdığı yapıtlarıyla katkı veren Yusuf Ziya Ortaç 1895’te İstanbul’da doğdu. İki Türk devletinden birinin yıkılışını, birinin kuruluşunu yaşayan kuşağın çırpınışlarını, umutlu çabalarını, Yusuf Ziya Ortaç yapıtlarında da bulmak olası.
Mustafa Kemal Atatürk gibi Selanik’te doğan, Ömer Seyfettin’in Beyaz Lale öyküsünün geçtiği Serez’de çocukluğunu yaşayan Aka Gündüz, 1884-1958 yılları arasındaki ömrüne, değişik türlerde kırka yakın yapıt sığdırdı.
Yazarın, kaynağı Türklerin yaşadığı yurtlarda olan bu üç söylenceyi, Türkiye’de bilinen kollarından derleyerek yazması; yayınevi yöneticilerinin de “Türk” yerine “Anadolu” adını öne çıkarması nedeniyle yapıtın adı, “Üç Anadolu Efsanesi olarak” yerleşmiş.
Yazarlığının yanı sıra, “Bayrakları bayrak yapan üzerindeki kandır. Toprak, eğer uğrunda ölen varsa vatandır.” dizeleriyle hemen anımsanan Mithat Cemal Kuntay, yazdığı koşuklarla da Türk yazınında iz bıraktı.
Sen, vatan haritası üstünde, yüzde seksen varlığınla hâlâ meçhul bir Sarı Çizmelisin, Mehmet Ağam! Ebesiz doğarsın, ilâçsız büyrsün, ve… doktorsuz ölürsün sen! Yayıktan aldığın bir tokaç tereyağ benim, folluktan aldığın iki yumurta benim, bahçenden topladığın üç beş avuç fındık benimdir.
İçimize dünyanın en büyük saadetlerinden biri daha doldu. Nasıl oldu? Nasıl gittik? Nerelerden geçtik? Neler gördük? Kimlerle konuştuk? Hiç farkında değiliz. Nihayet bir gece vakti deniz istikametinde bir kızıllık gördük. Ve Karşıyaka sahillerinden İzmir’e baktık. İzmir yanıyordu
Evdeyken pek çok kez duymuşlardı Türk götürsün seni! bedduasını ve de tüyler ürperten Türk hikâyelerini; bu yüzden hiçbir gönül alma girişimi akıllarını çelemezdi. Ama Türk, boz atı götüreceğini söylediğinde Gergö çocuk kıpırdandı.
Meftun Frenk hayranlığı hastalığına tutulmuş bir deli midir? Hayır göreceğiz ki o da değil… Bazı sınırlı zamanlarda akıllılık anları görülmesine bakılırsa seyrek nöbeti sıtma gibi aklı gelir gider takımdan olması pek mümkündür.
Akdenizin yazarı diyebileceğimiz Halikarnas Balıkçısı, yapıtlarını öykü anlatıcılığı ya da roman yazarlığı gibi kalıplara sığmayan bir biçemle yazar.